जलवायु परिवर्तनलाई परिभाषित गर्नुहोस् । जलवायु परिवर्तनले पार्ने प्रभाव र जलवायु परिवर्तनले पार्ने समस्या समाधानका उपायहरुको चर्चा गर्नुहोस् ।
जलवायु परिवर्तनको परिचय
–प्राकृतिक प्रक्रियाका साथै मानव उत्सर्जित हरित गृह ग्यासको कारण वायुमण्डलमा तापक्रमको वृद्धि हुन गई पैदा भएको असन्तुलन एवं अस्थिरतालाई नै जलवायु परिवर्तन भनिन्छ ।
– संयुक्त राष्ट्रले जलवायु परिवर्तनलाई विश्वव्यापी रूपमा वायुमण्डलको संरचनाका साथै प्राकृतिक स्थिरतालाई परिवर्तन गर्ने गरी प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रूपमा मानवीय गतिविधिका कारण जलवायुमा आएको विचलनका रूपमा परिभाषित गरेको छ ।
–जलवायु परिवर्तनका लागि प्रमुख भूमिका खेल्ने तीन वटा तत्वहरु उत्पादन, उद्योग र गतिविधि हुन् ।
–वातावरण संरक्षण ऐन–२०७६ ले जलवायु परिवर्तनलाई देहाय बमोजिम परिभाषित गरेको छ :–
लामो समयको अन्तरालमा प्राकृतिक रूपमा हुने जलवायुको उतार–चढावको अलावा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रूपमा मानवीय क्रियाकलापले वायुमण्डलको बनोटमा हुने फेरबदलका कारण पृथ्वीको जलवायुमा क्रमशः देखापर्ने परिवर्तन नै जलवायु परिवर्तन हो ।
जलवायु परिवर्तनले पार्ने प्रभाव
– वन, जैविक विविधता, वन्यजन्तु र वनस्पतिमा प्रभाव
–कतिपय, वनस्पति, बोट–बिरुवा, वन्यजन्तु लोप भएर जाने
– सिमसार क्षेत्रमा नकारात्मक प्रभाव पर्ने
– पारिस्थितिक प्रणालीमा प्रभाव
–जनस्वास्थ्यमा प्रतिकूल प्रभाव पर्ने
– कूपोषण, मलेरिया, अपाङ्गता तथा मनोवैज्ञानिक समस्या उत्पन्न हुने
– हावापानी र खानाका कारणहरुले लाग्ने रोगहरु वृद्धि हुने
– कृषि तथा खाद्य सुरक्षा
– कृषि उत्पादन र उत्पादकत्वमा कमी
–बाली चक्रको सन्तुलनमा खलल
–जीविकोपार्जनमा समस्या
–जलवायु जन्य प्राकृतिक प्रकोपहरुमा वृद्धि
– अतिवृष्टि, अनावृष्टि, बेमौसमी वर्षा जस्ता प्रकोपहरु सिर्जना हुने
– जलस्रोत तथा ऊर्जा
–हिउँ पग्लेर हिमताल बन्ने
– पानीका मुहानहरु सुक्दै जाने
–पर्यटन प्रवद्र्धधन
– हिमाली र तटीय क्षेत्रमा नकारात्मक प्रभाव
–औद्योगिक कच्चा पदार्थको अभाव
जलवायु परिवर्तनले पार्ने समस्या समाधानका उपाय
कारणलाई सम्बोधन गरेर (न्यूनीकरणका उपायहरु)
–हरितगृह ग्यास उत्सर्जनमा कटौती
–कार्वन सञ्चितीकरण
–खनिज तेलको समुचित प्रयोग
– फोहोरमैला व्यवस्थापन
–वैकल्पिक ऊर्जाको प्रयोग
– वृक्षरोपण/वन तथा चरण क्षेत्रको व्यवस्थापन
–व्यवस्थित खेती प्रणाली तथा पशुपालन
– सिमसार क्षेत्रको व्यवस्थापन
– व्यवस्थित औद्योगीकरण एवं शहरीकरण
– ठूला सवारीसाधनहरुको प्रयोग
– रासायनिक एवं विषादिको प्रयोगमा कमी
असरलाई सम्बोधन गरेर (अनुकूलनका उपायहरु)
–जोखिमपूर्ण समुदाय वा क्षेत्रको पहिचान र प्राथमिकीकरण गरी योजना निर्माण र कार्यान्वयन
– वैकल्पिक जीविकोपार्जनका उपायहरुको खोजी
–बीमा, आकस्मिक र अनुकूलन कोषको व्यवस्था
– जनचेतना अभिवृद्धि र प्रकोप पूर्वतयारी
–बाली लगाउने ढाँचामा परिवर्तन
–जलवायु परिवर्तनसँग प्रतिरोध गर्न सक्ने प्रजातिको विकास
– मौसम अनुकूलन
निष्कर्ष
जलवायु परिवर्तनका असरहरु न्यूनीकरण नगर्दा नेपालको जीडीपीमा सन् २०५० सम्म ७ प्रतिशत गिरावट आउने र नेपालको वार्षिक तापक्रम सन् २०९० सम्ममा ४ दशमलव ७ डिग्री सेल्सियसले वृद्धि हुनसक्ने प्रक्षेपण तथा क्लाइमेट रिस्क इन्डेक्समा नेपाल चौथो स्थानमा रहेको, सर्वोच्च अदालतले जलवायु परिवर्तन सम्बन्धी छुट्टै कानुन बनाउन आदेश दिएको पृष्ठभूमिमा अनुकूलन र न्यूनीकरणका उपायहरुको माध्यमबाट जलवायु परिवर्तनका असरहरुलाई सम्बोधन गर्न राज्य संवेदनशील हुन जरुरी छ ।